"Πρωτοχρονιές" , νουβέλα του Π. Πικρού

Δημοσιεύτηκε στη "Φιλολογική Πρωτοχρονιά"

ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΕΣ, Π.ΠΙΚΡΟΣ by eleftheria

Δημοσιεύτηκε στη "Φιλολογική Πρωτοχρονιά" του 1956

Ένα φθηνό ακριβό δώρο για παιδιά

βιβλιοπαρουσιαση δεκεμβριος 2010 from Elef Kent

ΚΟΛΑΤΣΙΟ (Καλή σχολική χρονιά μαθητές, μαθήτριες και δάσκαλοι)

Μαθήτρια ή φοιτήτρια
κάπου γύρω εκεί


ωραία ή απλώς άθικτη, στητή ακόμα
επάνω στον έφηβο μίσχο της
κάπου γύρω εκεί 


η σάκα χάμω ακουμπισμένη
κι απ' των μαλλιών τις πυκνές σημειώσεις 
προκύπτει ντροπαλό το πρόσωπό της


στέκει πίσω από ένα κάδο απορριμμάτων
σκύβει λίγο να μην πολυφαίνεται
και στα κλεφτά δαγκώνει τυρόπιτα μάλλον


αν κρίνω πώς τινάζει 
γύρω από το στόμα και το μπουφάν της
τα πεσμένα φύλλα


-είναι και τα δεντράκια του πεζόδρομου
που αργομασάνε πάνωθέ της
φύλλα όπου να  'ναι  φθινοπωρινά


μικρή μικρή μπουκιά δαγκώνει
με δόντια κάπως δειλά
σκύβοντας λίγο αργά μασούσε


δάγκωνε πάλι
γέμιζε το στόμα της ολόγυρα
φύλλα πάλι
και φύλλα συκής από ντροπή
πόσο γυμνά τη βλέπαν να πεινάει 


αργά συγκαλυμμένα κατέβαζε
λίγο πιο κάτω το χάρτινο περιτύλιγμα
της τροφής της, την απογύμνωνε


και ηδονικά κόβοντας 
την ένοχη γυμνή άκρη που εξείχε


αργά τη γευόταν με σφιχτά κλεισμένο
της αιδούς το στόμα.


Μου δίνεις και μένα λίγο; της είπα


όχι όχι απ' αυτό


θέλω μιαν άκρη μόνο
από αυτή την ντροπαλή βραδύτητα
με την οποία μασάει τη ζωή η νεότητά σου


να κόψω.


                                                Κική Δημουλά (από τα "Εύρετρα") 

Στην παραλία μ' ένα βιβλίο!

Στην βαλίτσα μου έκλεισα την " Πόλη και τα Σκυλιά" του Μ. Β. Λιόσα, " Τα Εύρετρα" της Δημουλά, Το "Κατά Ιησούν Ευαγγέλιον" του συχωρεμένου πια Σαραμάγκου, τη  "Συνάντηση" του Κούντερα, τον "Θάνατο στη Βενετία" του Μαν. Και ξεκίνησα για τις διακοπές μου έχοντας στην τσάντα μου μισοτελειωμένη τη "Σπηλιά" του μεγάλου Σαραμάγκου. Νομίζω ότι δεν μου λείπει τίποτα!
ΚΑΛΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ!!!

βιβλια για καλοκαιρι 2010 from Elef Kent

12ο Διεθνές Συνέδριο Ψηφιδωτού στην Αθήνα τον Οκτώβριο

Για πρώτη φορά στην Ελλάδα θα διεξαχθεί Διεθνές Συνέδριο Ψηφιδωτού με θέμα "Το Αρχαίο Ψηφιδωτό συναντά το Σύγχρονο" . Το Διεθνές Συνέδριο σύγχρονου ψηφιδωτού διοργανώνεται ανά διετία από τη Διεθνή Ένωση Σύγχρονων Ψηφοθετών (A.I.M.C) σε συνεργασία με τοπικούς φορείς. Στις δύσκολες εποχές που ζούμε πιστεύουμε πως αποτελεί ένα σπουδαίο πολιτιστικό γεγονός που αξίζει να προβάλουμε και να στηρίξουμε. Για αναλυτικές πληροφορίες διαβάστε παρακάτω:

AIMC - 1η ανακοίνωση by eleftheria

ΑΙΤΗΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ by eleftheria

Επίσκεψη στο αιολικό πάρκο Αλιβερίου

ΑΙΟΛΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΑΛΙΒΕΡΙΟΥ - ΕΠΙΣΚΕΨΗ 20ΜΑΡΤΙΟΥ2010 by eleftheria

Ο άνεμος είναι μία από τις πλέον άφθονες πηγές ενέργειας του πλανήτη μας . Εμφανίζεται κάθε φορά που ένα μέρος της ατμόσφαιρας της Γης θερμαίνεται περισσότερο από τον Ήλιο , σε σχέση με μια παρακείμενη περιοχή. Οι διαφορές στη θερμοκρασία του αέρα οδηγούν σε διαφορές πιέσεων και  ο αέρας αρχίζει να κινείται από την περοχή της υψηλής πίεσης προς την περιοχή της χαμηλής πίεσης αέρα. 
ΟΙ  άνθρωποι χρησιμοποιούν την κινητική ενέργεια που παρέχει ο άνεμος από την αρχαιότητα . Οι πρώτοι ανεμόμυλοι δάνεισαν την τεχνολογία τους στα ιστιοφόρα  , που εφοδιάστηκαν με τεράστια πανιά , προσαρμοσμένα σε ακτινωτούς βραχίονες , για να δημιουργούν έναν κεντρικό άξονα . Τέτοιοι μηχανισμοί χρησιμοποιήθηκαν στη Βαβυλώνα και την Κίνα περίπου το 2000 π.Χ. , για την άντληση νερού και το άλεσμα του σιταριού και ως τον 12ο αι. η τεχνολογία διαδόθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη . Γύρω στο 1700 η προ-βιομηχανοποιημένη Βρετανία διέθετε περισσότερες από 10000 αιολικές μηχανές , αλλά η αιολική ενέργεια παραμελήθηκε προς χάριν της εποχής του ατμού και του κάρβουνου. Παρέμεινε παραγκωνισμένη έως την ενεργειακή κρίση του 1973, η οποία έδωσε το έναυσμα για νέες έρευνες στην εμπορική εκμετάλλευση της αιολικής ενέργειας.
οι σύγχρονες αιολικές τουρμπίνες είναι εμπνευσμένες περισσότερο από την αεροδιαστημική τεχνολογία παρά από τη σχεδίαση των ιστιοφόρων. Οι πρώτες μαζικής παραγωγής και υψηλής απόδοσης σύγχρονες τουρμπίνες εμφανίστηκαν στη Δανία στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Οι μηχανικοι πέτυχαν σημαντικές  βελτιώσεις στην εξαγωγή ισχύος και την αξιοπιστία, αλλά η βασική σχεδίαση των 20000 και πλέον τουρμπίνων που χρησιμοποιούνται παγκοσμίως για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας είναι παρόμοιες με τα πρώτα δανέζικα μοντέλα. Δυο ή τρία πτερύγια είναι προσαρμοσμένα σ' έναν οριζόντιο άξονα που περιστρέφει μια ηλεκτρική γεννητρια μέσω μιας σειράς γραναζιών. Ολόκληρο το συγκρότημα των πτερυγίων , των γραναζιών και της γεννήτριας μπορούν ν' αλλάζουν κατεύθυνση , ώστε να εκμεταλλεύονται τις αλλαγές του ανέμου και να παρέχουν μέγιστη απόδοση ισχύος.
Η ισχύς που μπορεί να παράγει μια τουρμπίνα εξαρτάται από τη διάμετρο των πτερυγίων της και την ταχύτητα του ανέμου. Γι ' αυτό οι τουρμπίνες τοποθετούνται σε πύργους ύψους έως και 50μ. και σε εκτεθειμένα στον άνεμο υψώματα και ακτογραμμές. Οι μεγαλύτερες μονάδες , με τα τεράστια πτερύγια , παράγουν έως και 1 MW ισχύ, αλλά πολλές μικρότερες μονάδες , μπορούν να τοποθετηθούν μαζί, δημιουργώντας ένα "αιολικό πάρκο".

Τέτοια αιολικά πάρκα υπάρχουν σήμερα αρκετά στην Ελλάδα και εμείς, με πρωτοβουλία των υπευθύνων της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Γ΄ Αθήνας  (κκ Ξυλόκοτα Τασίας και Ελ. Νιάρχου ) σε συνεργασία με την Δ/νση Δυτικής Αττικής και στα πλαίσια του Θεματικού Έτους για την Ενέργεια ,επισκεφθήκαμε το αιολικό πάρκο Αλιβερίου και είδαμε από κοντά αυτούς τους σύγχρονους ανεμόμυλους. Στο αιολικό πάρκο Αλιβερίου μας ξενάγησαν και μας ενημέρωσαν οι υπεύθυνοι της  ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΕ , εταιρείας που δραστηριοποιείται στο χώρο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η οποία έχει δημιουργήσει και συντηρεί το αιολικό αυτό πάρκο.

Ακολουθεί μια πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση απόψεων  για τα υπέρ και τα κατά των αιολικών πάρκων:

Aiolika Parka by eleftheria

Στη συνέχεια δείτε ένα βιντεάκι (από τα πολλά , αλλά δυστυχώς  όχι αξιόλογα ελληνικά , που υπάρχουν στο YouTube) που μιλάει για την αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας στις ΗΠΑ.

Τα κόκκινα παπούτσια

Έχουμε πάνω από μία ώρα που δοκιμάζουμε παπούτσια. Πασχαλιάτικα. Παιδικά. Τέσσερα πόδια γεύονται κατά κόρον το «καινούργιο» και το «αλλιώτικο» δοκιμάζοντας και απορρίπτοντας ό,τι δεν τους αρέσει , με το αιτιολογικό, αυτό με στενεύει… αυτό μου είναι μεγάλο… αυτό μου είναι μεγάλο και με στενεύει. Εγώ και ο υπάλληλος έχουμε κυριολεκτικά γονατίσει μπροστά σ’ αυτά τα πόδια, προσπαθώντας να εντοπίσουμε πού κείται το μεγάλο δάχτυλο, πού κείται το ψεύδος.
Κι άξαφνα, μέσα από ένα κουτί, κάνει τη μοιραία εμφάνισή του ένα ζευγάρι κόκκινα κοριτσίστικα παπαρουνένια παπούτσια , μ’ ένα κόκκινο παιγνιδιάρικο κουμπάκι στο πλάι, αυτό που πιο πολύ έκαμε την καρδιά μου να σπαρταρήσει, να μικρύνει, να γίνει καρδιά παιδική, να ξανααισθανθεί. Ιπποτικά αμέσως φέρεται ο καιρός, παραμερίζει, για να ’ρθει μπροστά μια σκονισμένη ιστορία , παλιά, πάλι με παπούτσια , με τα πρώτα παπούτσια που μ’ έκαμαν να κλάψω.
Πάσχα, και πάντως μια εποχή που όλα ονομάζονταν «δύσκολα» . Τα πράγματα δύσκολα, οι μέρες δύσκολες, η ζωή δύσκολη. Και τότε ακριβώς ήταν που αξίωσα ένα ζευγάρι κόκκινα παπούτσια.
-Θα την πάω στο Μοναστηράκι, στον πατριώτη μου το μαστρο-Κούλη… Θα μας φτιάξει κάτι που να’ναι γερό και συφερτικό, ενέδωσε με τα πολλά ο πατέρας.
Θα κόντευε Μεγάλη Βδομάδα που με πήρε ένα απομεσήμερο να πάμε στο μαστρο-Κούλη. Οι νοικοκυρές ανέμιζαν στα παράθυρα , έπλεναν τζάμια. Καθώς τα ’τριβαν με κομμάτια εφημερίδας, εκείνα έτριζαν, κι άστραφταν σα στα παράθυρα να κρέμονταν κλουβιά με τιτιβίζοντα χελιδόνια, και ήλιοι.
Απερίγραπτο ήταν το πόσο σφιχτά με κρατούσε από το χέρι ο πατέρας μου στις λιγοστές εξόδους μας , στους λιγοστούς περιπάτους μας. Σα να του ’χα ξεφύγει και να ’τρεχε χρόνια να με πιάσει. Και σα να με είχε πιάσει μόλις εκείνη τη στιγμή.
Όμως , αυτή τη φορά, ήταν τόσο ευχάριστο αυτό το σφίξιμο. Σαν το εύθυμο εκείνο σφίξιμο που σου κάνουν τα καινούργια παπούτσια την πρώτη μέρα.
Αν με ρωτούσε κανείς πώς πήγαμε στο μαγαζί του μαστρο-Κούλη , από πού περάσαμε , εγώ θα του ’λεγα, περάσαμε… περάσαμε… από κάτι κόκκινα παπούτσια , ύστερα πήραμε ένα μακρύ δρόμο κόκκινα παπούτσια , στρίψαμε μετά από κάτι άλλα κόκκινα παπούτσια , και φτάσαμε!
Μα σα βρέθηκα στο μαγαζί του μαστρο Κούλη ξέβαψε όλο το κόκκινο χρώμα κι όλη η χαρά από το όραμά μου. Από την πόρτα με πήρε μια χοντρή βαριά μυρουδιά πετσιού και προβιάς, έπεσε μέσα της η αναπνοή μου και πνίγηκε. Χάμω, σκουπίδια, σπάγγοι, καρφάκια , ένας λόφος με λογιώ λογιώ κατσούφικα κοψίδια δέρματα . Μια χοντρή βελόνα , σα μεγάλο καρφί, ανεβοκατέβαινε βαριεστημένη και στριγγλή και γάζωνε ένα εφιαλτικό παπούτσι.
Σα δήμιος εμφανίστηκε ο μαστρο-Κούλης , αναμερίζοντας μιαν αυλαία από κρεμάθες χοντροπάπουτσα , αντρικά τα πιο πολλά, τα κορδόνια τους τρεμούλιασαν σα νευρικά μουστάκια, και κάτω από τη χοντρή λαστιχένια τους σόλα σπαρτάραγε το κακόμοιρο το όνειρό μου. Κι αφού είπανε , χρόνια και ζαμάνια, ψυχρά κι ανάποδα , και αφού τώωωρα η Αργυρούλα , μπήκε στο θέμα πια ο πατέρας μου:
-Και τώρα , μαστρο –Κούλη, ας πάμε στο προκείμενο!
Με τούτο το «προκείμενο» πήρα να ελπίζω. Φαντάστηκα πως το «προκείμενο» μπορεί να’ταν ένας άλλος δρόμος, ένα άλλο μαγαζί, το «καλό» μαγαζί του μαστρο-Κούλη.
-Από δω η κόρη, συνέχισε ο πατέρας μου, ό,τι θυμάται χαίρεται! Της θυμήθηκαν κόκκινα παπούτσια. Έχεις να μας δώσεις τίποτα κατάλληλο;
Και πριν προφτάσω ν’ακούσω την απάντηση , η πατούσα μου βρέθηκε καθηλωμένη πάνω σ’ ένα βρομόχαρτο, κι από πάνω της ολόκληρος ο μαστρο –Κούλης , όλα τα χοντροπάπουτσα , να τη ζουλάνε μη και ξεφύγει. Πιο απειλητικό, το βάρος της λέξης «μπόλικα! μπόλικα», που σφυροκοπούσε ο πατέρας μου. Ένα κουτσομόλυβο σύρθηκε σαν κατσαρίδα γύρω γύρω της ενώ ο πατριώτης έλεγε!
-Θα γίνουν αθάνατα!
Ανησύχησα.
-Δε θέλω αθάνατα , κόκκινα θέλω, ψέλλισα.
- Θέλε! αγρίεψε ο μαστρο- Κούλης , κάτι συνεννοήθηκε ιδιαιτέρως με τον πατέρα μου , και φύγαμε.
Ίσως σου κακοφανεί , μαστρο –Κούλη, αν τύχει και διαβάσεις αυτή την ιστορία, αλλά κι εγώ τι σαου χρώσταγα να περάσω τόσο μαύρη Λαμπρή; Τι παπούτσια ήταν εκείνα που μου ’φτιαξες; Κόκκινα δε σου είπα πως θέλω; Γιατί σώνει και καλά μουσταρδιά; Και γιατί τόσο χοντρό λάστιχο, βρε μαστρο-Κούλη; Τανκς ήμουνα; Κι όλα αυτά καλά. Αμ’ εκείνο το κόκκινο κουμπί, στο Θεό σου, τι το ήθελες και το έμπηξες; Από πού ως πού κόκκινο κουμπί; Α, προτιμούσα να με γελάσεις παρά να με ξεγελάσεις . Έσκασα στο κλάμα.

-Βρε αχάριστο, φώναζε η μάνα μου, κι αν δεν είναι κόκκινο, είναι προς το κόκκινο… Τι παραπάνω θες; Δεν έχει κόκκινα κουμπιά; Άρα κόκκινα είναι.
Αναγκάστηκα να πειστώ. Και τι το περίεργο; Μήπως τώρα που λέμε «αναπνέουμε, άρα ελπίζουμε», το ίδιο δεν είναι;
Κι ανήμερα το Πάσχα, στη λειτουργία της Αγάπης, με κρατάει πάλι ο πατέρας μου από το χέρι , κατηφορίζουμε για την εκκλησία.
Εγώ με τα κόκκινα κουμπιά μου , αυτός με την κατάνυξή του , Χριστός Ανέστη σιγοψέλνει. Μπορώ να θυμηθώ και το παραμικρό της σκηνής εκείνης , ακόμα και τις στάλες από τα κεριά της Αναστάσεως στα πεζοδρόμια και στα μαρμάρινα σκαλιά, την αυστηρή παλάμη του πατέρα μου που με ζούλαγε ολόκληρη μέσα της , το πρόσεχε μην πέσεις , το δεν καταλαβαίνω γιατί εννοείς να ξεκινάς πάντα με το αριστερό, διόρθωσε το βήμα σου , άλλαξε το βήμα σου.
Τα θυμάμαι όλα, και τους μικρούς μου πήδους κάθε τόσο για να βγει το δεξί μπροστά και να πάει το αριστερό πίσω, όλα , ακόμα και το πόσο μου μύρισαν οι πασχαλιές που αγόραζε μια γυναίκα σκυμμένη στο παράθυρο από έναν πλανόδιο ανθοπώλη.
-Άλλαξε το βήμα σου, ξανάπε ο πατέρας μου.
Κι εκείνη τη φορά έγινε το κακό. Πάνω στο πήδημα μπερδεύτηκαν τα πόδια μου, κι έιδα το ένα κουμπί να διαγράφει μια κόκκινη τροχιά και να εξαφανίζεται. Τι κλάμα και τι ψάξιμο ήταν εκείνο; Δάκτυλος του Σατανά, δάκτυλος του Σατανά! έτριζε τα δόντια του ο πατέρας μου, καθώς έψαχνε χωρίς αποτέλεσμα, καθώς με άκουγε να κλαίω «ασεβώς».
Δεν είμαστε πια για εκκλησία, «χρειάζεται καρδίαν καθαράν», και πήραμε πάλι τον ανήφορο. Μπρος εκείνος, με τα χέρια διπλωμένα πίσω στη μέση, να λέει , με κόλασες! με κόλασες!, πίσω εγώ, σαν μονοσάνταλη, να κλαίω, να κλαίω.
Η μάνα μου , άμα άκουσε τι συνέβη, είπε μόνο:
-Τι λες… Κάτι τρέχει στα γύφτικα.
Μα καθώς με είδε να πετάω τα παπούτσια και να την ακολουθώ ξυπόλητη και κλαίγοντας , τα έβαλε με τον πατέρα μου:
-Και συ ευλογημένε, πώς στην ευχή έψαξες; Με τα δικά μου τα μάτια; Ολόκληρο κουμπί!
Αλλά εκείνος είχε κιόλας ριχτεί με όλο του το είναι στην κάθαρση. Είχε πάρει μια Σύνοψη κι έψελνε, μουρμουριστά, μασουλιστά, με λοξό κάπως το κεφάλι και το χέρι κοντά στο στόμα, κάπως σαν να εξιστορούσε με συντριβή στο αυτί του Κυρίου το πώς τον «κόλασα».
-Θέλω το ολόκληρο κουμπί μου, έλεγα τώρα εγώ μέσα στους οδυρμούς μου.
-Τι λές εκεί… Κάτι τρέχει στα γύφτικα, επανέλαβε η μάνα μου φουρκισμένη.
Και φορώντας μου τα παπούτσια με το ζόρι, με έσπρωξε βίαια στην ξώπορτα, να πάω να παίξω.
Λίγα βήματα πιο πέρα στεκότανε η φιλενάδα μαου η Πόπη. Με κοίταζε. Εγώ κόλλησα στον τοίχο, σήκωσα το ’να μου πόδι, και το ’κρυψα πίσω από το άλλο. Και στεκόμουνα έτσι.
Και τώρα, γονατισμένη ακόμα, λες και προσκυνούσα, αναπολώντας την τούτην την ανάμνηση , προσπαθώ να καταφέρω τη μικρή ν’ αγοράσει αυτά τα παπούτσια. Τα κόκκινα.
-Σου είπα, θέλω γόβα άσπρη!
-Μα τα κόκκινα είναι πιο πρακτικά.
-Δεν τα θέλω για πρακτικά, τα θέλω για ευχαριστήσιμα.
Κι αποφασίζω. Και τα άσπρα και τα κόκκινα. Προηγουμένως τα εξετάζω προσεχτικά , δοκιμάζω να ιδώ, είναι καλά στερεωμένο το κουμπάκι τους, μη την ξαναπάθω. «Αθάνατα», βεβαιώνει ο υπάλληλος. Και φεύγω, έχοντας επιτέλους αποκτήσει ένα πραγματικό κόκκινο ζευγάρι παπούτσια, πασχαλιάτικο δώρο στα περασμένα μου .
Σ’ αυτό τον κεντρικό δρόμο, που φράζεις τη μύτη και το στόμα σου να μη σε πνίξουν τα καυσαέρια , είναι τρέλα να ισχυριστείς ότι μυρίζουν πασχαλιές.
Κι όμως , εμένα μου μύρισαν.

Κική Δημουλά "Εκτός Σχεδίου"

Η μαγευτική τέχνη του ψηφιδωτού

Η κατασκευή ενός ψηφιδωτού αντιγράφου είναι μια μοναδική   εμπειρία δημιουργικότητας που δίνει χαρά και βαθιά ικανοποίηση σε όποιον καταπιάνεται με αυτήν. Τουλάχιστον έτσι πιστεύουμε όσοι ασχολούμαστε ερασιτεχνικά (ή και επαγγελματικά) με τα μυστικά της τέχνης του ψηφιδωτού, στο εργαστήριο ψηφιδωτού "ΨΗΦΙΔΩΝ ΓΝΩΣΙΣ" υπό την επίβλεψη και καθοδήγηση του καθηγητή ψηφοθέτη Νίκου Τόλη. Ακολουθούν δύο παρουσιάσεις : η πρώτη δείχνει συνοπτικά τον τρόπο κατασκευής ενός ψηφιδωτού αντιγράφου με τον παραδοσιακό τρόπο της άμεσης ψηφοθέτησης σε προσωρινό υπόστρωμα και η δεύτερη είναι μια προσπάθεια παρουσίασης ψηφιδωτών έργων τέχνης από την αρχαιότητα μέχρι τη σημερινή εποχή.

How Make A Mosaic (Stadia Kataskeyhs ) from Elef Kent

ψηφιδωτά (mosaic art) from Elef Kent

Το ψηφιδωτό είναι σχέδιο ή παράσταση για τη διακόσμηση δαπέδου, τοίχου ή οροφής , που σχηματίζεται με την συναρμολόγηση και συγκόλληση μικρών ποικιλόχρωμων κύβων (ψηφίδων) από μάρμαρο, πέτρα , σμάλτο ή οπτή γη (αλλιώς ψηφοθέτημα ή μωσαϊκό). Συνεκδοχικά, με τον όρο «ψηφιδωτό» δηλώνεται η τέχνη της διακόσμησης μιας επιφάνειας με τη μέθοδο αυτή.
Το ψηφιδωτό επηρεάστηκε πολύ αλλά και επηρέασε την ζωγραφική με την οποία έχει και τα περισσότερα κοινά στοιχεία.

ΥΛΙΚΑ

Στην αρχαιότητα τα ψηφιδωτά κατασκευάζονταν αρχικά με ακατέργαστα (φυσικά) χαλίκια, ομοιόμορφα σε μέγεθος. Οι Έλληνες επινόησαν επίσης και την τεχνική των ψηφίδων (στα Λατινικά “tesserae” , “κύβοι’’ ή ‘’ζάρια’’), μικρών τεμαχίων κομμένων σε τριγωνικό, τετράγωνο ή άλλο κανονικό σχήμα, ώστε να ταιριάζουν ακριβώς στον κάνναβο των κύβων που σχηματίζουν την επιφάνεια του ψηφιδωτού.
Οι ψηφίδες ποικίλουν σημαντικά σε μέγεθος, ανάλογα με τη λειτουργία που επιτελούν: στα μεσαιωνικά έργα π.χ. οι περιοχές που απαιτούν λεπτομέρεια, όπως τα πρόσωπα και τα χέρια , είναι σχηματισμένα με ψηφίδες μικρότερες του συνήθους. Οι κανονικές διακοσμήσεις δαπέδων στην αρχαιότητα αποτελούνται από ψηφίδες ενός εκατοστού περίπου.
Όσο το ψηφιδωτό χρησιμοποιείτο στην κατασκευή δαπέδων, το κύριο ζητούμενο από τα υλικά του , εκτός από το χρώμα τους ήταν και η αντοχή τους στη φθορά.

Πέτρα

Η πέτρα κυριάρχησε για μεγάλο διάστημα καθ’ όλη τη διάρκεια της αρχαιότητας αλλά και κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους και τα φυσικά χρώματα της πέτρας παρείχαν το βασικό φάσμα αποχρώσεων που είχε στη διάθεσή του ο καλλιτέχνης . Μολονότι προτιμούνταν συνήθως το μάρμαρο και ο ασβεστόλιθος , στα ρωμαϊκά ψηφιδωτά χρησιμοποιήθηκε πολύ και ο μαύρος βασάλτης (ιδίως στην ασπρόμαυρη τεχνική). Η φυσική πέτρα χρησιμοποιείται και στα μοντέρνα ψηφιδωτά (π.χ. στα ψηφιδωτά που καλύπτουν την εξωτερική επιφάνεια του σταδίου του Ντιέγκο Ριβέρα στο Μεξικό(1957).

Γυαλί

Το γυαλί πρωτοεμφανίστηκε ανάμεσα στα υλικά των ψηφιδωτών κατά τους ελληνιστικούς χρόνους (3ος-1ος π.Χ. αι.)και προσέφερε απεριόριστες χρωματικές δυνατότητες στην τέχνη αυτή. Οι καλλιτέχνες ψηφιδωτών της παλαιοχριστιανικής εποχής έδωσαν νέα κατεύθυνση στην τέχνη με την αξιοποίηση των χρυσών και των ασημένιων ψηφίδων. Όπως στον καθρέφτη, στις γυάλινες αυτές ψηφίδες επικολλούσαν φύλλο μετάλλου , χρυσού ή κασσίτερου.. Οι ψηφίδες αυτές έδιναν πολύ λαμπερές χρυσές ή ασημένιες ανταύγειες και χρησιμοποιούνταν, κυρίως, για να αποδώσουν το εκπορευόμενο από το Θεό φως(μαυσωλείο της Γκάλα Πλακίντια , Ραβέννα 450μ.Χ. ), Το χρυσό βάθος έγινε ο κανόνας από τον 6ο αι.
Άλλα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν στα χριστιανικά ψηφιδωτά ήταν το φίλντισι, οι ημιπολύτιμοι λίθοι (σπάνια) και ψηφίδες από ψημένο πηλό (τερακότα).

ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΚΑΙ ΚΕΝΤΡΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ

Το ψηφιδωτό εμφανίστηκε κατά την πρωτοϊστορική εποχή στη Μεσοποταμία(τέλη της 4ης χιλιετηρίδας) σε ναό της Ουρούκ, υπό μορφή ημικιόνων, διακοσμημένων με πήλινα καρφιά που έφερναν έγχρωμη κεφαλή , σχηματίζοντας γεωμετρικά σχέδια , κόκκινα μαύρα και άσπρα. Στη δυτική Μ.Ασία σώζονται τα παλαιότερα δείγματα ψηφιδωτών δαπέδων με χονδροειδή χαλίκια , ένθετα σε πρωτόγονου τύπου κονίαμα ( Γόρδιο, κοντά στην Άγκυρα, 8ος π.Χ. αι.)

Αρχαία ελληνικά και ελληνιστικά ψηφιδωτά

Τρεις φάσεις στην εξέλιξη της τέχνης του ψηφιδωτού: η πρώτη, σχετιζόμενη με την Ελλάδα, τελειοποίησε σταδιακά το ψηφιδωτό από φυσικά χαλίκια.
Η δεύτερη σχετίζεται με την επινόηση και τη διάδοση της τεχνικής των ψηφίδων και έλαβε χώρα εν μέρει στον ελληνιστικό κόσμο και εν μέρει σε ρωμαϊκό έδαφος.
Η τρίτη, ρωμαϊκό κατά βάση φαινόμενο, χαρακτηριζόταν από την εκλαΐκευση του ψηφιδωτού και την εφαρμογή του σε νέες λειτουργίες.

Ρωμαϊκά ψηφιδωτά

Οι Ρωμαίοι εισήγαγαν το ψηφιδωτό στην εκλεπτυσμένη μορφή του , τόσο στην αρχιτεκτονική της κατοικίας όσο και στους τόπους λατρείας τους.
Η Πομπηία έχει διασώσει ένα πλήθος ψηφιδωτών στην τεχνική του opus vermiculatum (από πολύ μικρές, ακανόνιστες ψηφίδες) (2ος-1ος π.Χ.αι.) Το διασημότερο από αυτά είναι ‘Η Μάχη της Ισσού’,το μεγαλύτερο από τα γνωστά έργα , φιλοτεχνημένο στη μικρογραφική τεχνική του ψηφιδωτού. οι Ρωμαίοι μετέτρεψαν το ψηφιδωτό από τέχνη για τους λίγους σε συνηθισμένο διακοσμητικό μέσο (οικίες Δήλου 2ος π.Χ.αι.) Κατά τη διάρκεια του 3ου π.Χ. αι. ητέχνη του ψηφιδωτού υπέστη ριζική αλλαγή και χρησιμοποιήθηκε, εκτός από τα δάπεδα, στην αρχιτεκτονική κήπων (κρήνες με ψηφιδωτά), στη διακόσμηση θόλων λουτρών και κτηρίων και για τη φιλοτέχνηση θρησκευτικών εικόνων.

Παλαιοχριστιανικά ψηφιδωτά

Από τις παλαιότερες χριστιανικές διακοσμήσεις τοίχων με ψηφιδωτά είναι εκείνη της εκκλησίας της Σάντα Κοντσάντσα (Αγίας Κωνσταντίας) της Ρώμης , που κτίστηκε το 320-330 ως μαυσωλείο της κόρης του Κωνσταντίνου. Το θεματολόγιο των παραστάσεων έχει πολλά διονυσιακά και ειδωλολατρικά στοιχεία, επειδή προφανώς δεν είχε δημιουργηθεί ακόμη χριστιανικό εικονογραφικό πρόγραμμα αλλά και λόγω της αλληγορικής σημασίας της αμπέλου και του οίνου στη χριστιανική θρησκεία.

Βυζαντινά ψηφιδωτά

Τα ψηφιδωτά που φιλοτεχνήθηκαν στη Ραβέννα για τον Οστρογότθο βασιλιά Θεοδώριχο (493-526μ.Χ.) είναι οι πρώτες ολοκληρωμένες εκδηλώσεις της βυζαντινής τέχνης στη Δύση. Κυριαρχεί  το  χρυσό  φόντο και ακολουθεί το ασημένιο που αποτελεί καινοτομία στα ψηφιδωτά της Ιταλίας. Στην Ανατολή , ο περίκεντρος ναός του Αγίου Γεωργίου στην Θεσσαλονίκη δείχνει την πρωιμότερη άνθηση του βυζαντινού ψηφιδωτού (400 μ.Χ. περίπου). Στις μορφές των αγίων για τα πρόσωπα και τα χέρια χρησιμοποιείται κυρίως φυσική πέτρα , που οι λεπτές τονικές διαβαθμίσεις της έρχονται σε αντίθεση με τις έντονων χρωμάτων γυάλινες ψηφίδες της κόμης και των ενδυμάτων.
Στα ψηφιδωτά του 6ου αι.συναντώνται οι πρώτες εκλεπτύνσεις που εισήγαγαν οι βυζαντινοί για να τονίσουν τη λάμψη των χρυσών ψηφίδων.Τις τοποθετούσαν σε  λοξές γωνίες κι έτσι προσέδιδαν στα ιερά πρόσωπα μια εξαίσια φωτεινή αίγλη.
Η λεγόμενη Αναγέννηση των Παλαιολόγων (1261-1453) οδήγησε στην ανανέωση της βυζαντινής τέχνης των ψηφιδωτών. Καθώς η ζωγραφική έδειξε προτίμηση για την προοπτική και τον τρισδιάστατο χαρακτήρα, οι ψηφιδογράφοι αναμόρφωσαν την τεχνική τους: μικρότερο μέγεθος ψηφίδων, τα περιγράμματα έπαψαν να είναι άκαμπτα και έγιναν λεπτότερα, επανήλθε το χρώμα και το ενδιαφέρον για τις οπτικές εντυπώσεις του χρυσού. Η αίσθηση του χρώματος χαρακτηρίζει ένα από τα μεγαλύτερα ψηφιδωτά αριστουργήματα, το τύμπανο της Δέησης στο νότιο υπερώο της Αγια-Σοφιάς.

Μεσαιωνικά ψηφιδωτά της Δυτικής Ευρώπης

Τα ψηφιδωτά δαπέδου γνώρισαν στη Δύση μια μοναδική αναγέννηση. Κατά τον πρώιμο μεσαίωνα οι βυζαντινοί ανέπτυξαν έναν ιδιαίτερο τύπο κάλυψης δαπέδου με γεωμετρικά ψηφιδωτά από κομμάτια μαρμάρου διαφόρων μεγεθών και σχημάτων(opus sectile, μαρμαροθετήματα). Η τέχνη αυτή που αποκλήθηκε Κοσμάτι(από την ομώνυμη οικογένεια μαρμαρογλυπτών της Ρώμης) , διαδόθηκε στη Δύση, όπου υπήρξε μια αναβίωση της διακόσμησης των δαπέδων των ναών με ψηφίδες και με σκηνές τόσο θρησκευτικές όσο και μυθολογικές.

Από την Αναγέννηση στα σύγχρονα ψηφιδωτά

Μετά την πτώση του Βυζαντίου, αν και συνέχισε να  χρησιμοποιείται στη διακόσμηση των εκκλησιών, το ψηφιδωτό μιμήθηκε περισσότερο τη ζωγραφική και έχασε τη λάμψη του.
Η νεώτερη αναβίωση του ψηφιδωτού οφείλεται σε πολλούς λόγους, όπως η αγάπη του κοινού για τη μεσαιωνική τέχνη, για το εξπρεσιονιστικό και αφηρημένο στοιχείο που ενυπάρχει στα ψηφιδωτά, η υφή τους, που ταιριάζει στη  μοντέρνα  αρχιτεκτονική.  Η μεγαλύτερη σύγχρονη χρησιμοποίηση του ψηφιδωτού ως αρχιτεκτονικής διακόσμησης συναντάται στο Μεξικό, όπου σημαντικοί καλλιτέχνες διακόσμησαν με ψηφιδωτά δημόσια κτήρια, όπως οι Ντιέγκο Ριβέρα, Φρανσίσκο Έπενς, κ.ά.
Το ψηφιδωτό σήμερα -εκτός από τη συμβατική χρήση του- αποτελεί μια από τις πολυάριθμες τεχνικές για τη  διακοσμητική  κάλυψη  μιας επιφάνειας με τη χρήση διάφορων ανθεκτικών ή μη υλικών.

Προκολομβιανά ψηφιδωτά

Η τεχνική συναντάται στα εδάφη των Μάγια από το 590 π.Χ. , αλλά έγινε πιο γνωστή επί της αυτοκρατορίας των Αζτέκων (1376-1519). Οι μεξικανοί τεχνίτες δούλευαν με οψιδιανό, χαλαζία, βήρυλλο, μαλαχίτη, νεφρίτη, χρυσό , φίλντισι, όστρακο, αλλά κυρίως τυρκουάζ. Λόγω του πλούτου των θρησκευτικών εθίμων χρησιμοποιούσαν τα υλικά αυτά για να κατασκευάσουν τελετουργικά σύνεργα: μάσκες, ασπίδες, κράνη, περιλαίμια, λαβές μαχαιριών, κάτοπτρα, φιγούρες ζώων κλπ.
Μνημειακή χρήση της τεχνικής συναντάται στην υπό τύπο ψηφιδωτού εξωτερική επένδυση τοίχων ορισμένων κτηρίων στη Μίλτα (της Οαχάκα) αλλά και στις περίτεχνες προσόψεις των Μάγια (Γιουκατάν).
πηγή: ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ