"Το μυστικό του δούλου" : όταν χρησιμοποιούμε τη λογοτεχνία για να μάθουμε ιστορία

Το 1997 , οι φανατικοί φίλοι της ιστορίας ξαφνιάστηκαν με την έκδοση του αστυνομικού μυθιστορήματος Έγκλημα στην Αρχαία Αγορά, της Γαλλίδας Κλωντ Μοσέ. Κυκλοφορούσαν ήδη τα "κινέζικα" αστυνομικά του Ρόμπερτ Βαν Γκούλικ και τα μεσαιωνικά της Έλις Πίτερς (εκδ.Θεμέλιο, Άγρωστις, Άγρα), αλλά έγκλημα στην αθηναϊκή αγορά, που τη γνωρίζουμε και την έχουμε περπατήσει, γραμμένο από μια κορυφαία ελληνίστρια ήταν κάτι που έκανε ιδιαίτερη αίσθηση. Όταν μάλιστα αντιληφθήκαμε ότι η συγγραφέας έκανε παράλληλα κι ένα μάθημα ιστορίας ..., χτύπησε ένα καμπανάκι στο μυαλό μας: να, λοιπόν πώς θα μπορούσε το μάθημα της ιστορίας να γίνει πιο ζωντανό! Από τότε , εκατοντάδες εκαπαιδευτικοί χρησιμοποιούν , ανάμεσα σ' άλλα , ιστορικά μυθιστορήματα για να εμπλουτίσουν το μάθημά τους. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το ιστορικό μυθιστόρημα της αρχαιολόγου Εύης Πίνη, για παιδιά αυτή τη φορά, μυθιστόρημα πιο σύνθετο , από τα επιτυχημένα και ευκολοδιάβαστα της σειράς "Ιστορικά Μυστήρια " των εκδόσεων Κέρδος.
Βρισκόμαστε στην Αθήνα στα τέλη του 5ου αιώνα. Ο Χυτρίων, ο πρωταγωνιστής, είναι ένας ηλικιωμένος θρακιώτης δούλος , μάγειρας των πρυτάνεων που εδρεύουν στη Θόλο. Ανακατεύοντας υλικά στις χύτρες του και παρασκευάζοντας νοστιμιές, ανακατεύει ταυτόχρονα και σερβίρει παλιές ιστορίες στον βουλευτή Καλλίμαχο που, αν και πνίγεταιστη δουλειά με τις υποθέσεις του κράτους , παρασύρεται από το ταλέντο του εύγλωττου μάγειρα και ψάχνει να βρει το μυστικό που κρύβει: είναι κάτι που έχει σχέση με την πολιτική και τις βρομιές της; Προστατεύει κάποιους; Ποιος είναι ο μυστηριώδης κορίνθιος έμπορος και ποια είναι η ιστορία του μενταγιόν με το σπασμένο φτερό του Έρωτα;
Η πρώτη μας έκπληξη είναι ότι η συγγραφέας επιλέγει να στήσει την πλοκή μέσα στην αρχαία κουζίνα , προφανώς όχι επειδή ακολουθεί τη μόδα τη ενασχόλησης των νεοελλήνων με τη μαγειρική , αλλά γιατί, όπως ξέρουμε, το καλό φαγητό βοηθάει ν' ανοίξουν τα στόματα. Και πράγματι ανοίγουν και το μυστικό φανερώνεται!
Οποιοσδήποτε γράφει ιστορικά μυθιστορήματα, και μάλιστα για παιδιά, έχει να αναμετρηθεί με δύο τουλάχιστον βασικά ζητήματα. Πρώτον, οι πολλές πραγματολογικές πληροφορίες που μοιραία πρέπει να συμπεριλάβει ο συγγραφέας , ώστε να καταστήσει το πλαίσιο , μέσα στο οποίο διαδραματίζεται η ιστορία, σχετικά οικείο προς τους νεαρούς αναγνώστες , και , δεύτερον, να "μασκαρέψει" αυτές τις πληροφορίες , ώστε να μην εκληφθούν απ΄τους αναγνώστες ως μέρος κάποιου μαθήματος, στην προκειμένη περίπτωση της καθημερινής ζωής στην αρχαία Αθήνα. Κι ακόμα , να μην ξεφεύγουν σημερινά συναισθήματα, απόψεις για την κοινωνία κ.λπ. και να μπαίνουν στο μυαλό και στο στόμα των ιστορικά προσδιορισμένων ηρώων. Δηλαδή , να ακολουθεί, όπως κάνει η Εύη Πίνη, το μότο : "Ένας φανταστικός ήρωας σ' έναν πραγματικό κόσμο". Μ' άλλα λόγια , να προσέχει την ανάπλαση της εποχής.
Η συγγραφέας για να διευκολύνει τον αναγνώστη αξιολογεί , επεξηγεί και σχολιάζει, στο περιθώριο των σελίδων, σημεία τα οποία θεωρεί ότι χρειάζονται περισσότερες διευκρινίσεις. Τέλος , στο πολυσέλιδο παράρτημα που ολοκληρώνει το βιβλίο αναφέρονται συνοπτικά τα θέματα- αθηναϊκή διακυβέρνηση, δουλεία,τροφή, κ.ά. - πάνω στα οποία στηρίχτηκε η συγγραφέας για να γράψει το μυθιστόρημα.
Μια πρόταση: ανεξάρτητα από το εάν το μυθιστόρημα μπορεί να διαβαστεί μέσα στις σχολικές αίθουσες , δεν θα ήταν κακή ιδέα να οργανωθεί κάτι τέτοιο στο πλαίσιο της οικογένειας με γονείς και παιδιά , ως μια δραστηριότητα για την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας. Η ιστορία του Χυτρίωνα και το "Έγκλημα στην αρχαία αγορά " της Κλωντ Μοσέ προσφέρονται. Μπορούν να διαβαστούν παράλληλα με δύο ταξιδιωτικούς οδηγούς, τον παιδικό της Lesley Sims "Μια μοναδική ξενάγηση στη αρχαία Ελλάδα (εκδόσεις Άγκυρα, 2004) και για τους ενηλίκους το Ταξιδιωτικός Οδηγός για την αρχαία Ελλάδα, η Αθήνα και τα περίχωρά της το έτος 415 π.Χ. του Eric Chaline (εκδ. Σαββάλας , 2009).

(Άρθρο της Μαρίζας Ντεκάστρο στο περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ τ.501 Νοέμβριος 2009)

κριτική για το βιβλίο της Εύης Πίνη "Το μυστικό του δούλου" δια βάστε και εδώ